Главная » 2011 » İYUL » 21 » Mənliyin Müdafiə Mexanizmaları / Psixo Keyf
18:52
Mənliyin Müdafiə Mexanizmaları / Psixo Keyf
Müdafiə mexanizmləri gərək adamın mühitə adaptasyasinda və gərəksə inkişafında çox əhəmiyyətli bir rol oynayir. Şəxsiyyət Inkisafinin ən gözə dəyən və əhəmiyyətli gerçəklərindən biri, onun davamlı olaraq dəyişikliklərin. Bu dəyişmə həyat boyu davam etməklə birlikdə, ən diqqətə çarpan olaraq körpəlik, uşaqlıq və yetkinlik dövrələrində müşahidə edilər. İnkişaf müddətində eqo, strukturca olaraq fərqliləşər, dinamik olaraq da enerjinin instink qaynaqları üzərinə olan nəzarəti artırır.
Bütün şəxsiyyətdə meydana gələ gələn dəyişikliklər, beş şərt nəticəsində ortaya çıxar.
* Yetişkinləşmə
* Xarici dünyadan qaynaqlanan və xəyal qırıqlığı ilə nəticələnən üzüntü verici xəbərdarlıqlar
* Fərdi çatışmazlıqlar

* Çətinlik

Adamın yetkinləşmə prosesi içində qarşılaşdığı bütün engelleyiciler və bunlarla döyüşü, bu maneələri yenme yolunda ortaya qoyduğu eziyyet, onun şəxsiyyətini inkişaf etdirər. Bu inkişafda eqo, aid olduğu orqanizmi qoruma səyiylə bir sıra müdafiə Mekanizmaları yaradır. Normal və ya nevrotik hər şəxs, həyata uyğunlaşmada bu müdafiə mexanizmlərindən birini və ya bir neçəsini istifadə edir.
Xülasə, Kişilik Davranışları = İnkişaf + Müdafiə Mekanizmaları deyə bilərik.
qarşıdurma

Orqanizmin bir-birləriylə uyğun gəlməyən birdən çox impuls obyekti ilə qarşılaşmasidir. Qarşıdurmanı bu üç qrupda araşdıra bilərik:

Yanaşma-yanaşma: İki və ya daha çox müsbət qiymətli məqsəd obyekti yan-yana tapıldığında və adam bunlardan birini seçmək məcburiyyətində qaldığında ortaya çıxar.

Uzaqlaşma-uzaqlaşma:

İki və ya daha çox mənfi vəziyyət ya da obyekt qarşısında qalmaqdır (yuxarı tükürsen bığ, aşağı tükürsen saqqal,...).

Yanaşma-uzaqlaşma: Bir məqsədin həm müsbət, həm mənfi tərəflərinin olması vəziyyətində ortaya çıxar (iki sevgilinin birlikdəykən davamlı döyüş etmələri amma ayrı qaldıqlarında bir-birlərini ucun darixmalari).

Böhrana düşme: Psikanalitik mənada böhrana düşme, idle eqo ya da egoyla süperego arasındakı tarazlığın pozulması və qarşıdurma vəziyyətinin bir nəticəsidir.

Xarici dünyadan gələn təhlükəli xəbərdar edənlərə qarşı hər canlı varlığın ortaq müdafiə etmə qurğuları vardır. Bunlar ümumiyyətlə qaçma ya da acı verən xəbərdar edənləri aradan qaldırma şəklindədir. Mənliyin müdafiə qurğuları dedikdə, bu yalnız xaricdən gələn təhlükələrə qarşı yaradılan reaksiya olaraq düşünülməməlidir. Mənliyin müdafiə qurğuları qarşıdurma və ruhdan dusmeye qarşı istifadə edilən mənlik əməliyyatlarıdir. Ümumiyyətlə təhtəlşüur proseslərdir. Eqonun təhtəlşüur istiqamətində edirlər. Fərd nə təhlükənin nə də istifadə etdiyi müdafiə şüurunda deyil.

Mənliyin qarşıdurma və böhrana düşme vəziyyətində istifadə etdiyi çox dəyişik növdə müdafiə metodlari vardır ki, bunlar bir çox kompleks davranışın gerçək mənasını aciqlamaqa yariyir. Aşağıda ən sıx istifadə edilən müdafiə mexanizmlərinə yer verilmişdir

Basdırma (Repression)

  Təcrübələrin təhtəlşüura itilmesi və orada tutulmasıdır. Digər bütün müdafiə mexanizmlərinin bunovresini teskil edir. Təhtəlşüura itələnilən və orada saxlanılan impulslar, istəklər, xatirələr və duyğuların şüur səviyyəsinə çıxması ümumiyyətlə mənlik tərəfindən qəbul edilməzdir. Yəni bunlar üstmenlikce (süperego) mühakimə olunaraq qadağan edilən və mənliyə acı, böhrana düşdüren elementlərdir. Bu səbəblə bastırılırlar.
  Təhtəlşüur duyğu və impulslar, basdırma düzeneğinin zəiflədiyi zamanlarda şüur səviyyəsinə çıxma və özlərini müəyyən etmə meyli göstərərlər. O zaman mənlik bir təhlükə vəziyyəti qəbul edər və böhrana düşme əlamətləri ortaya çıxa bilər. Basdırılan bəzi impulslar və qarşıdurmalar yetkin həyatda çox müxtəlif davranış görüntülerine ya da pozuqluqlarına yol aça bilər. Məsələn, Oediepus (ödipus) qarmaşasını saqalmayan bir adamda yetkin həyatda, cinsi güc problemləri, evlenememe vəziyyəti, qarşı cinsə qarşı həddindən artıq ziddiyyətli tutumlar, uyğun olmayan xarakter əlamətləri görülə bilər. Bundan əlavə basdırma gündəlik həyatda dil və hərəkət dolaşmaq olaraq belirebilir.
Yadsıma (Kafir-Denial)

Mənlik üçün təhlükəli olaraq qəbul edilən və böhrana düsmeyi doğura biləcək bir gerçəyi yox saymaq, görməmək dəyişik dərəcələrdə olduqca məşhur olaraq istifadə edilən bir primitiv müdafiə formasıdır. Bir çox qusurlarimizi, utanc ya da günahkarlıq doğuran köhnə təcrübələrimizi şüur altına itmekle qalmarıq, bunları heç yaşanmamış kimi də qəbul edə bilərik. Hirs, qızma ən çox yadirqanan duyğulardır. Əks təqdirdə, nəticəsi müəyyən olduğu halda adam bunun heç fərqində olmadan yadirgaya bilir.

Əks etdirmə (Projection)

  Bəzi duyğu, impuls, ehtiyac ya da həyat hadisələrinin çölə köçürülüb, eks olunub, kenardaymis ya da kənardan özünə yöneltilirmiş kimi qebul olunmasidir.
  Əks etdirmə mexanizmində adam, öz içində yadirqadığı bir instinqini (ki bu cəmiyyət verilməmiş bir instinqdir) başqalarında görər ya da başqalarının bu dürtünü özündə gördüyünü zənn edər. İçində qəzəb və kin duyğuları olan bir adam, "mənə eseblesirler, məndən nifrət edirlər" deyə düşünə bilər. Burada həm yadırğama (məndə qızma yox), həm də əks etdirmə (onlarda var) qurğusu işləməkdədir.

ÖDÜNLEME (Compensation)

Ödünleyici reaksiyalar, mənbəyini insanın gerçək ya da imgesel əskiklərini edən çatışmazlıq duyğularına qarşı inkişaf etdirilərlər. Məsələn, fiziki bir zədəsi olan fərd, davamlı səyləri nəticəsində bu vəziyyətin mənfi təsirlərini ödünleyebilir. Necə ki, keçirdiyi uşaq iflici üzündən şikəst qalan bir adam sıx işləri nəticəsində olimpiada üzmə çempionu olaraq hərəkət yetersizliğini ödünlemiştir.

Ucaltma (Sublimation)



Ucaltma mexanizmində, cəmiyyət tərəfindən qəbul edilməyən primitiv xarakterli impuls, meyl və istəklər təbii məqsədlərindən çevrilərək, cəmiyyət tərəfindən bəyənilən fəaliyyətlərə çevrilir.
  Uşaqlıqda ən sadə formasıyla sezile bilen dağıdıcı meyllər yetkinlik dövründə cəmiyyət tərəfindən onaylanmayacağından belə bir insan məsələn yaxşı bir partlayıcı maddə və ya silah mütəxəssisi olaraq bu meylini yüceltebilir.

YER Deyişdirme (Displacement)

  Bir impulsun ya da duyğunun əsl obyektində başqa bir obyektə yönəldilməsidir. Qarşıdurmaya və bunaltıya səbəb ola biləcək və menlikce qəbul edilməyən bir impuls əsl yönələcəyi obyekt yerinə başqa bir obyektə yönələrək qarşıdurma  bir dərəcə azaldıla bilər və ya qarşısı alına bilər (Müdirə qəzəblənib ağrısını evdekilere çıxarma).

  Əleyhdar reaksiya  (Reaction-Formation)



  Kişi, öz içindəki təhtəlşüur impuls və meyllərin tam əleyhdarı reaksiyalar verərək də mənliyini mudafie ede biler. Məsələn, içindəki kin, nifrət və kobudluq meyllərinə qarşı adam, həddindən artıq dərəcədə nəzakətli və nəzakətli; pislik və çirklilik meyllərinə qarşı anormal dərəcədə hessas və təmizlik düşkünü ola bilər. menlikce qəbul edilməyən bir çox impulslar həddindən artıq  fanatik, əxlaqçı bir tutumla basdırılmaya çalışılabilir.

ROMANTİK mücərrədlənmə (Emotional Insulation)

  Romantik mücərrədlənmə mexanizmi müxtəlif formalarda işləyə bilər. Bunlardan biri, insanin digər insanlardan müstəqillik qazanaraq romantik ehtiyaclarının onlar tərəfindən zəifləməsinə qarşı tədbir almasıdır. Belə bir insan, əlaqələrində duygusallığa yer verməyərək xeyal qırıqlığına və zedelenmeye qarşı qorunmağa çalışır. Bu insanlar romantik ehtiyaclarının üzərini sanki bir qapaqla örtərlər.
  Uzun müddət cəza evində qalan insanlar, maneə törədilmiş olmağın ağrısından qoruna bilmek üçün gedərək romantik bir mücərrədlənmə içinə girər və ertəsi günü düşünmədən hər günü gəldiyincə yaşayarlar. Normal sayılan insanlar da bəzi incimələrə və xeyal qırıqlıqlarına qarşı mücərrədlənmə mexanizmini istifade etseler de təsirli qoşulma tələb edən həyat vəziyyətlərində bəzi riskləri gözə alırlar. Ancaq bəzi insanlar bu mexanizmi özlərini hər cür ağrıdan qoruyacaq bir qabıq kimi istifadə etdiklərindən, həyata fəal və sağlam iştirakını da azaltmış olarlar. Bu insanlar romantik olmamağı güclülük olaraq şərh etmə meylindədirlər.

YAPMA-POZMA (Undoing)

  Ana-atanın və daha sonralar cəmiyyətin içleştirilen dəyərləri adama əlverişsiz davranışlarında ötəri özünü günahlandırma, mühakimə etmə və cəzalandırma məsuliyyətini yükləyer. Yapma-pozma mexanizmi, insanın özü və ətrafı tərəfindən qebul olunmayacaq düşüncə və ya davranışdan imtina etməsi və əgər belə bir söz ya da hərəkət xaricə vurulmuşsa, ortaya çıxan vəziyyəti temir edilmesi müəyyən edilir. Bir başqa izahatla, bu mexanizm günahkarlıq duyğularına qarşı inkişaf etdirilər və sanki bir sözü səhv yazan birinin kağızı silgiyle təmizləyərək o sözcüyü yenidən yazmasına bənzər. Edilən səhvi düzəltmənin ya da ondan ötəri üzr istəmənin cəza təhdidini bağışlanmağa dönüştüre bildiyi uşaqlıq illərində öyrənilər.
  Yapma-pozma mexanizmi gündəlik həyatda çox tez-tez istifadə olunur. Qüsurlu davranışlarımız üçün istədiyimiz üzrlər, günahlarımıza cavab verdiyimiz sədəqələr və arada bir eşitdiyimiz peşmanlıq duyğuları bu mexanizmin məhsuludur. Bəzi dinlərdəki günah çıxarma ya da qüsurların bağışlanacağı təminatı, insanın etdiyi səhvlərin bağışlanmasına və hər şeyə yenidən başlayabilmeleri qarşı duyduğu sıx ehtiyacı əks etdirir.

Dönüşdürme (Conversion)

  Çevirmə, anksiyete yarada biləcək təhtəlşüur duyğuların şüur səviyyəsinə çatmasını maneə törədə və ya məcbur etmə yaradan ekoloji vəziyyətlərdən qaça bilmək məqsədiylə və gerçək bir orqaniq səbəbi olmayan fiziki xəstəlik əlamətləri formasında ortaya çıxan, nevrotik səviyyədə bir müdafiə etmə mexanizmidir.

ASETİZM (Çilecilik-Zahitlik)


Bu, xüsusilə yetkinlərdə görülən bir müdafiə etmə. Bu mərhələdə, fərdi və ya ictimai təzyiq və inhibisyonlardan həqiqətən təsirlənən bir gəncdə, cinsi impulslar dözülməz bir kertede gəlincə, cinsiyyət başda olmaq üzrə bütün həzz verici fəaliyyətlərdən bir əl çəkmə müşahidə edilər. Mid-adolesans'tan sonra özbaşına itər. Bu kimi kəslər asanlıqla təriqət və məzhəb ovçularının qurbanı olurlar.

Fantaziya
  Fantaziyalar insan zehini tərəfindən qarşıdurmaları həll etmək, daha doğrusu, onlardan qaçmaq üçün yaradılmış Yedeklerdir. Bunlardan şüurlu olanlara sadəcə gündüz düşleri deyilir. Bizim burada mövzu ettiklerimiz Şüur sonrası oluşanlardır. Erkən uşaqlıq illərində fantaziyalar zehni funksiyaların bir çox yüzdesini tuturlar və az qala şüur kənarında ekvivalentdir. Bunların? Primitiv bastırmaların? böyük bir hissəsini yaratdıqları düşünülər.
Yuxular da fantaziya qrupuna girə bilərlər. Lakin onlar çox daha simvolik və çox daha az həqiqidir. Yuxular da fantaziyalar kimi arzu doyurucu xüsusiyyətləri daşıyırlar.


Просмотров: 2299 | Добавил: DUYGU | Рейтинг: 0.0/0
Всего комментариев: 0
Добавлять комментарии могут только зарегистрированные пользователи.
[ Регистрация | Вход ]